Idazlea, antzerkigilea, baina batez ere itzultzailea izan zen Xalbador Garmendia. Bereak dira besteak beste ondorengo itzulpenak: Gizon zuzenak (Camus), Printze txikia (Saint Exupéry) eta Heriotza iragarritako baten kronika (García Márquez). Eusko Kontseilu Nagusia eratu zenean bertako lehen itzultzailea izan zen eta Euskal Autonomia Erkidegoko autonomia estatutua itzuli zuen. Erromes errusiarraren kontakizunak liburuko atal bat dago irakurgai EIZIEren Itzulpen Antologia III liburuan; Otkrovennye rasskazy strannika duchovnomu svoemu otcu izenburuarekin errusieraz idatzia, liburua euskaratzeko frantsesera eta italierara egindako itzulpenez baliatu zen Xalbador Garmendia.

Lehenengo ikasketak Tolosako sakramentinoekin egin ostean, Erromako Unibertsitatera joan zen Teologia ikastera. Handik itzultzean Maulen bizi izan zen eta hainbat lekutan aritu zen lanean: Zeruko Argia aldizkarian zuzentzaile, Eusko Kontseilu Nagusiko itzultzaile, eta Egin egunkariko euskara arduradun aritu zen erretiratu arte. Euskaltzain urgazlea ere bazen. EIZIEk ohorezko bazkide izendatu zuen 2002an.

1960ko hamarkadan euskal antzerkia berritzearen alde egin zuen, besteak beste, Gabriel Arestirekin batera. 1964an kaleratutako Historia triste bat antzerki-lanarekin Ondarroako Lore Jokoetako Antzerki saileko lehen saria irabazi zuen, eta Euskal-Elerti 69 bilduman argitaratu  zen.

Garai bertsuan, bestalde, itzulpengintzari lotu zitzaion zaldibiarra. Albert Camus-en Les Justes euskaratu zuen (Gizon zuzenak, 1967), bai eta Pedroloren Homes i no (Gizonak eta ez, 1969) ere. Handik urtebetera Tatiana Zajarovaren Lurraren kondaira itzuli zuen, non munduaren jatorriaz eta bilakaeraz informazioa emateaz gain, gaiaren inguruan jakintsu handienek (Greziako Anaximandrotik garai modernoagoetako Galileo edo Newtonera) esanikoak azaltzen baitira. Liburuaz eginiko kritikan, Angel Irigaraik obraren ulerterraztasuna azpimarratu zuen, nahiz eta teknizismo asko agertu, euskaraz ongi emana zela: “etzaio erdal joskerarik batere nabari” (Zeruko Argia, 1971-02-28).

Enlaces 

• EHUko Literatura hiztegian sarrera (Eneko Zuloaga).
• Wikipedia
• Literaturaren Zubitegian.
• Elkarrizketa Argia aldizkarian (1965).
• Elkarrizketa Argia aldizkarian (1982).
• Itzulpenen zerrenda (ez literarioak).
• In memoriam. EIZIE (2019) 

2020-12-30